Зачувување на студиите по македонски јазик во Тирана: Повик за акција
Во историскиот чекор за македонското малцинство во Албанија, борбата за признавање на македонскиот јазик на Факултетот за странски јазици на Универзитетот во Тирана вроди со плод во 2023 година. на Универзитетот во Тирана, одбележувајќи невидена пресвртница. Сепак, неодамнешните случувања фрлија сенка врз ова достигнување, предизвикувајќи загриженост за иднината на македонистиката во Тирана, реагираат од МД „Илинден“
Триумф по години застапување
Од своето формирање во 2009 година, македонската заедница во Албанија се залага за признавање на македонскиот јазик на Универзитетот во Тирана. Оваа година нивната истрајност вроди со плод бидејќи официјално беше воспоставена позицијата лектор по македонски јазик, со што ова прашање стана државен приоритет во Македонија.
Пробивот дојде по иницијативата за реактивирање на Лекторатот по македонски јазик, презентиран на Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура. Клучна улога имаше проф. Весна Мојсова-Чепишевска, тогашната директорка на Семинарот, поддржана од тогашниот ректор на УКИМ, проф. Никола Јанкуловски. Соработката доведе до објавување на конкурс за позицијата предавач во Тирана.
Од формирањето на нашето Друштво во 2009 година, ние, Македонците од Албанија водиме борба за статусот на македонскиот јазик на Факултетот за странски јазици на Универзитетот во Тирана. По 14 години залагања и барања, оваа година, за првпат во историјата се доби работно место за лектор по македонски јазик на Универзитетот во Тирана и прашањето за македонистиката во Албанија стана официјален македонски државен приоритет. Низ годините се обраќавме до многу македонски институции, на највиско ниво, но конкретен резултат немаше. Успехот се постигна откако на крајот на минатата година, со иницијатива за реактивирање на Лекторатот по македонски јазик, за првпат се обративме до Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура. И тоа се постигна само за неколку месеци, благодарение на секојдневните големи залагања на тогашната директорка на Семинарот, проф. Весна Мојсова-Чепишевска и на тогашниот тим на Семинарот, со поддршка од тогашниот ректор на УКИМ, проф. Никола Јанкуловски и со волјата на надлежните државни институции.
Тековни предизвици кои го загрозуваат напредокот
За жал, неодамнешните промени во раководството на УКИМ и Семинарот предизвикаа загриженост кај македонската заедница. Комуникацијата и соработката со застапниците кои го иницираа лекторатот нагло прекинаа под новото раководство на проф. Кристина Николовска и проф. Билјана Ангелова.
Денес, истиот УКИМ, но воден од новата ректорка, проф. Биљана Ангелова и Семинарот воден од новата директорка, проф. Кристина Николовска, со она што го прават можат да го поткопаат изучувањето на македонскиот јазик и развојот на македонистиката во Тирана, и притоа воопшто не одговараат на нашите досегашни молби, барања и укажувања, иако станува збор за прашање што е од државен интерес.
Назначувањето на предавач: Чекор наназад?
Алармантна загриженост се јавува со назначувањето на предавач во Тирана кој нема познавање на македонски јазик или литература. Оваа одлука отвора сомнеж за способноста на предавачот ефективно да придонесе за развојот на македонистиката. По 14 години упорни напори, постои вистински страв дека потенцијалниот раст на Лекторатот во Катедра за македонски јазик може да биде компромитиран, велат од
Откако без некакво образложение, по назначувањето на Кристина Николовска за директорка, УКИМ и Семинарот во целост ја прекинаа комуникацијата и соработката со нас коишто ја покренавме иницијативата и битката за Лекторатот ја водиме со години, шансата за првпат во историјата да се распише конкурс за лектор по македонски јазик во Тирана, тие не ја искористија за да се избере македонистички кадар што ќе може да ја развива македонистиката во Албанија. Се очекуваше да се внимава каков кадар ќе се избере поради вжноста на овој Лекторат. Но, УКИМ за лектор во Тирана има избрано лице што нема ни студирано македонски јазик или македонска литература и што досега нема држено настава по македонски јазик. За такво лице, воопшто не знаеме дали ќе може да ја работи работата во Лекторатот. Со тоа се доведува во прашање функционирањето на Лекторатот што очекувавме да прерасне и во Катедра за македонски јазик во Тирана. По 14 години борба, откако се случи историски успех, ние, Македонците од Албанија, нема да дозволиме поткопување на постигнатото за македонскиот јазик и за развојот на македонистиката во Тирана, зад кое како приоритет, сега стои и македонската држава! Затоа, реагираме и денес, кога се чествува делото на големиот Блаже Конески и пред големиот празник Свети Климент, затоа што мора да се заштити нешто што веќе е и официјален македонски државен интерес, а се однесува на нашиот македонски јазик.
Итен апел за заштита
Во време кога се интензивираат антимакедонските влијанија и пропаганда од надворешни субјекти, сегашното делување на УКИМ и Семинарот може ненамерно да ги поддржи таквите сили. Македонската заедница итно апелира до надлежните македонски институции, вклучително и претседателот на државата, Владата и Министерството за образование и наука, да ги отстранат пропустите и да го заштитат постоењето и развојот на лекторатот по македонски јазик во Тирана, бараат од МД „Илинден“
Ова ни се случува во период кога и ние, македонското малцинство во Албанија и нашата матична македонска држава, овде се соочуваме и со засилени обиди за антимакедонски влијанија и пропаганди од субјекти од трети страни. За жал, сегашното постапување на УКИМ и Семинарот може да се искористи во прилог на таквите влијанија и пропаганди, спротивно и на македонските национални интереси и ние мораме да алармираме.
Молба за единство
Македонското малцинство организирано преку МД „Илинден“ ја нагласува својата непоколеблива посветеност да придонесе за успехот на Лекторатот по македонски јазик. Сепак, недостатокот на комуникација и соработка со УКИМ и новото раководство на Семинарот ги загрозува заедничките напори. Апелот не е да се проблематизира, туку да се обезбеди лекторатот да напредува, усогласувајќи се со државниот интерес и аспирациите на македонската заедница.
Уште еднаш мораме да нагласиме дека ние бевме и сме подготвени со сите наши сили да придонесеме Лекторатот по македонски јазик да се популаризира и да има што повеќе студенти. Но, откако од за нас непознати причини, Семинарот има нова директорка, Кристина Николовска, тоа не можеме да го направиме, затоа што од тој момент и Семинарот, и УКИМ немаат соработка и комуникација со нас, иако за успешно остварување на вакви иницијативи во Албанија, нужно е да се има тесна соработка со своето малцинство. И ректорката, проф. Биљана Ангелова не одговори на нашето барање за средба. Иако, претходно, уште на средината на септември, официјално, со допис од претстедателот на Друштвото ја информиравме: „Ние како Друштво сме подготвени да помогнеме и со кампањи, настапи и поддршка во активностите со кои студентите ќе се информираат дека Лекторатот запонува со работа и дека можат да студираат/учат македонски јазик. Но за тоа е неопходно да знаеме дека наставата веќе ќе може да почне. Според дописот што го добивме од Факултетот за странски јазици, натамошните активности зависат најмногу од УКИМ и затоа Ве замолувам да не ја пропуштиме оваа шанса.“ За жал, по начинот на кој УКИМ и Семинарот со новото раководство ги спроведуваат активностите во врска со Лекторатот, во отсуство на каква и да е видлива активност за развој на македонистиката во странство и посебно важно со ваков избор на лектор за кој дознаваме само преку фотографии на социјалните мрежи, стравуваме дека шансата може да се пропушти, и покрај нашата силна желба и решеност. УКИМ го игнорираше и нашето претходно јавно обраќање.
Македонското малцинство во Албанија, како второ по големина малцинство во земјата, организирано преку МД „Илинден“, повикува на обединет фронт за заштита и негување на студиите по македонски јазик во Тирана. Заедно со македонската држава, заедницата верува дека предвидениот Катедра за македонски јазик во Тирана може да стане реалност, поттикнувајќи културна размена и образовен раст.