Поранешни директори на ФИТР под истрага за злоупотреби и незаконско одобрување на грантови

Кривични пријави се поднесени против поранешните директори на Фондот за иновации и технолошки развој (ФИТР), Фестим Халили и Коста Петров. Според истрагата, тие се товарат за злоупотреба на службена положба во врска со финансирање на неколку проекти преку грантови. Случаите се поврзани со три контроверзни проекти: „Грин Хојо“, „Фротирка АД Делчево“ и „Тајната на Римјаните – Pinsa Romana“.

Случај 1: „Грин Хојо“ – нерегуларности во проект вреден 4 милиони денари

Првата кривична пријава се однесува на поранешниот директор Фестим Халили и компанијата Хојо Тек од Струга, која добила финансиска поддршка преку грант од ФИТР за проектот „Грин Хојо“.

Проектот имал за цел да создаде паметен дом преку употреба на IoT уреди и решенија за енергетска ефикасност. Но, истрагата покажала дека иако корисникот на грантот не ги исполнил обврските од договорот, директорот Фестим Халили дозволил исплата на сите средства етапно во износ од 4.000.000 денари, наместо да го раскине договорот, како што е предвидено во правилникот на ФИТР.

„Од самиот почеток на проектот постојат индикации за договорена соработка меѓу лица од раководството и вработени во ФИТР со корисникот на грантот, што овозможило исплата на средства и покрај непочитувањето на обврските.“

Дополнително, истрагата покажала дека Дашмир Истрефи, одговорното лице во компанијата Хојо Тек, доставил фактури за наводни трошоци, кои потоа биле коригирани на барање на ревизорите. Корекциите се однесувале на трошоци како закупнина и слични позиции, кои биле изменети за да се оправдаат добиените средства.

„Корисникот извршил измени на трошоците по барање на ревизорите, со што прикажал различни износи за да се оправдаат добиените средства. Овие активности довеле до заблуда на Фондот и стекнување противправна имотна корист од 4.000.000 денари.“

Случај 2: „Фротирка АД Делчево“ – проект завршен само 54%, но исплатен целосно

Вториот случај се однесува на злоупотреба на средства за проектот на „Фротирка АД Делчево“, каде истрагата утврдила дека иако проектот бил само 54% завршен, средствата биле целосно исплатени.

Коста Петров, поранешен директор на ФИТР, дозволил исплата на целосната сума, иако ревизијата покажала сериозни прекршувања. Проектот започнал на 1 октомври 2018 година и требало да заврши на 30 јуни 2019 година, но до крајот на рокот, корисникот успеал да набави само една од шест планирани машини, додека останатите машини не биле набавени. Машините кои требало да бидат набавени се:

  • Машина за дублирање (drum assembly winder)
  • Две машини за кончање (smart TFO Twister)
  • Две машини за ткаење (Leonard Dyna Terry) со жакард глави
  • Машина за шиење (Sharing machine)

„Проектот предвидуваше набавка на шест машини, но до крајот на рокот беше набавена само една – машина за шиење (Sharing machine). Останатите машини не беа доставени според предвидениот план.“

Исто така, е забележано дека 354.000 денари биле подигнати од наменската сметка на 15 март 2019 година, а парите биле вратени дури на 19 јули 2019 година, што е спротивно на правилникот.

„Фондот овозможи исплата на средства за недовршен проект, овозможувајќи на ‘Фротирка АД Делчево’ да се стекне со незаконска имотна корист во вредност од 19.839.264 денари.“

Случај 3: „Тајната на Римјаните – Pinsa Romana“ – иновација или злоупотреба на фондот?

Третиот случај е проектот познат како „Тајната на Римјаните – Pinsa Romana“, финансиран преку грант наменет за стартап компании.

„Корисникот ги користел средствата за неподобни трошоци, вклучувајќи враќање на ДДВ во износ од 140.400 денари. Дополнително, средствата наменети за една ставка биле пренасочени за покривање на други ставки без одобрение од Фондот.“

Фазите на селекција покажале дека проектот ја поминал фазата на претселекција и финална селекција, што резултирало со договор за грант склучен на 28 декември 2021 година.

Корисникот доставил фактури за трошоци кои не се соодветни за покривање на грантот. Тој извршил поврат на неподобен трошок за ДДВ во износ од 140.400 денари, при што доставил извод од наменската сметка. Дополнително, надминатите средства од буџетската ставка „Фурна за печење – капацитет 10.000“ во износ од 280.000 денари, корисникот ги покрил со пренасочување на средства од буџетот предвиден за вториот квартал.

Во овој случај, корисникот доцнел со поднесувањето на договорените квартални извештаи, како и со завршниот извештај. Ревизорите во конечниот извештај утврдиле дека корисникот ја искористил заштедата за да пренасочи средства кон буџетските потставки „Спирален миксер за хомогенизација на тесто од 80 кг“ во износ од 50.000 денари и „Брендирање и дизајн – подготовка“ во износ од 50.000 денари. Дополнително, корисникот за време на проектот извршил плаќања од основната сметка надвор од предвидениот временски период на проектот во износ од 295.000 денари, за што добил одобрување од Комитетот за одобрување на инвестициите.

Вкупна финансиска штета – над 23 милиони денари

Според резултатите од ревизијата, трите проекти предизвикале финансиска штета во износ од над 23 милиони денари:

  • „Грин Хојо“ – 4.000.000 денари
  • „Фротирка АД Делчево“ – 19.839.264 денари
  • „Тајната на Римјаните – Pinsa Romana“ – Злоупотреба на средства преку неподобни трошоци

Кривични пријави за незаконска исплата на грантови

Фестим Халили и Коста Петров, поранешни директори на ФИТР, се соочуваат со кривични пријави поради злоупотреба на службена положба и овозможување незаконски исплати на средства за проекти што не се реализирани според договорите.

Истрагата откри дека во некои случаи се користени лажни фактури, додека во други проекти се исплаќале средства за недовршени активности.