ЕУ го воведува системот EES – нова дигитална ера на гранична контрола

Советот на Европската Унија и Европскиот парламент постигнаа привремен договор за постепено воведување на Системот за влез и излез (EES) – напреден дигитален механизам што ќе го замени досегашниот рачен начин на печатирање пасоши за патници од земји кои не се членки на ЕУ, меѓу кои и Македонија.

Што претставува EES?

EES е систем за автоматска регистрација на влез и излез на патници на граничните премини на земјите од Шенген зоната. Ќе се користи дигитална евиденција наместо печати во пасоши, а ќе собира информации како:

  • Биометриски податоци (отпечатоци и фотографии)

  • Информации од патните документи

  • Датум и локација на влез/излез од ЕУ

Целта е зголемување на безбедноста, борба против илегалните престои и модернизација на граничните постапки.

Фазна имплементација и почеток во октомври 2025

Според одлуката на агенцијата eu-LISA, техничкото тело задолжено за спроведување, системот ќе стартува во октомври 2025 година. Имплементацијата ќе биде по фази:

  • Прв месец: EES ќе се користи на најмалку 10% од граничните премини

  • Први 60 дена: системот ќе работи без биометриски податоци

  • До третиот месец: најмалку 50% од премините мора да користат и биометриски проверки

Додека системот целосно не се имплементира, ќе продолжи паралелно да се печати и во пасошите.

Исклучоци во итни ситуации

Во случаи на висок сообраќаен интензитет или долги редици, земјите-членки ќе можат делумно или целосно да го суспендираат EES на одредени гранични премини.

Кои земји ќе го користат EES?

EES ќе биде применет во сите 29 земји од Шенген зоната, вклучувајќи ги:

Австрија, Белгија, Бугарија, Хрватска, Чешка, Данска, Естонија, Финска, Франција, Германија, Грција, Унгарија, Исланд, Италија, Латвија, Лихтенштајн, Литванија, Луксембург, Малта, Холандија, Норвешка, Полска, Португалија, Романија, Словачка, Словенија, Шпанија, Шведска и Швајцарија.

Ирска и Кипар засега нема да го користат EES, но ќе бидат дел од ETIAS системот.

Што следува по EES? – ETIAS во 2026

Следен чекор е воведување на ETIAS (Европски систем за информации и овластување за патување), предвиден за последниот квартал од 2026 година. Патниците од земји кои не се членки на ЕУ ќе мора однапред да добијат патна дозвола, која ќе чини 7 евра, слично на американскиот ESTA систем.

Целта: посигурни и поефикасни граници

Со овие нови дигитални алатки, ЕУ прави голем чекор кон дигитализација на граничниот менаџмент. Целта е јасна: поголема безбедност, побрзи контроли и спречување на злоупотреби, особено при краткорочни престои на странски државјани.