Светска банка во извештајот „Преглед на јавни финансии на Северна Македонија: Обезбедување стабилност и зајакнување на отпорноста“ предложи повеќе мерки за справување со зголемениот буџетски дефицит и растечкиот долг. Препораките опфаќаат подобрување на ефикасноста на јавните расходи, зголемување на буџетската дисциплина и поажурна наплата на даноците.
Меѓу предложените мерки се:
- Зголемување на ДДВ од 18% на 19%.
- Зголемување на данокот на добивка од 15% на 16%.
- Зголемување на данокот на имот и укинување на повластената стапка за сите стоки освен за основните производи.
- Зголемување на акцизите за алкохол и цигари.
- Воведување акциза за зашеќерени пијалаци.
Во извештајот се наведува дека потребно е да се спроведат и реформи во системот на јавни расходи, како и да се преземат мерки за подобрување на фискалната дисциплина.
Реформи во пензискиот систем: Зголемување на старосната граница и укинување на Швајцарскиот модел
Светска банка алармира дека пензискиот систем на Северна Македонија е под закана поради стареењето на населението и зголемувањето на бројот на пензионери. Во извештајот се посочува дека бројот на вработени би можел да се изедначи со бројот на пензионери.
За справување со овој проблем, Светска банка препорачува:
- Изедначување и постепено зголемување на старосната граница за пензионирање за мажи и жени.
- Укинување на Швајцарскиот модел за индексирање на пензиите и враќање на индексирање по индексот на цени на мало.
- Постепено зголемување на стапката на придонесите за пензиско осигурување.
„Заради справување со овие предизвици се предлагаат повеќе политики за намалување на пензискиот дефицит. Тие опфаќаат укинување на неодамна воведениот модел на индексирање според цените и платите, познат како Швајцарски модел, и враќање на индексирање според индексот на цени на мало. Дополнително, се препорачува постепено зголемување и изедначување на возраста за пензионирање на мажите и жените и зголемување на стапката на придонесите,“ стои во извештајот на Светска банка.
Во извештајот се посочува дека овие три политики, доколку се спроведат заедно, би можеле да обезбедат подобра фискална стабилност на пензискиот систем и да спречат натамошно зголемување на пензиските расходи и дефицитот.
Фискалниот совет предупредува за ризици во финансирањето на ПИОМ
Од Фискалниот совет изразија загриженост дека, доколку не се обезбедат дополнителни средства за ПИОМ, ќе биде неопходно да се користат средства од државниот буџет.
-
„Дијагнозата е јасна – постои недостаток на средства во ПИОМ. Ако не се најдат решенија, ќе мора да се користат средства од буџетот, што може да предизвика дополнителен притисок врз државните финансии,“ изјави Глигор Бишев, претседател на Фискалниот совет.
Став на Управата за јавни приходи (УЈП) за предложените промени во даночната политика
Управата за јавни приходи (УЈП) има различен став во однос на зголемувањето на даноците. Елена Петрова, директор на УЈП, изјави дека зголемувањето на даночните стапки не е неопходно и дека може да се постигне подобра мобилизација на приходите преку други методи.
-
„Собирањето и мобилизацијата на даночните приходи треба да ја обезбедиме во услови на ниски даночни стапки и проширување на даночна стапка и интегрирање на сивата економија. Со други методологии и пристапи можеме да ја подобриме даночната усогласеност и да ги мобилизираме даночните приходи со задржување на ниски даночни стапки, без зголемување,“ изјави Елена Петрова, директор на УЈП.
Клучни препораки од извештајот на Светска банка
- Зголемување на даноците: ДДВ на 19%, данок на добивка на 16%, повисоки акцизи за цигари и алкохол, данок за зашеќерени пијалаци.
- Пензиони реформи: Зголемување и изедначување на старосната граница за пензионирање, укинување на Швајцарскиот модел за индексирање и зголемување на придонесите.
- Оптимизација на јавните расходи: Реформи во јавната администрација, намалување на трошоците во здравството и подобрување на управувањето со јавниот долг.
- Фискален ризик за ПИОМ: Без реформи, ќе се користат буџетски средства за покривање на пензискиот фонд.