Уставниот суд на Република Северна Македонија изрази сериозна загриженост за заштитата на приватноста на граѓаните поради неконтролираното собирање на нивните лични податоци од телекомуникациските оператори. Судот денеска започна постапка за оценка на уставноста на четири члена од Законот за електронски комуникации, кои беа оспорени од невладини организации уште во 2017 година.
Собирање на мета-податоци без судска наредба
Телекомуникациските оператори собираат широк спектар на мета-податоци за своите корисници, вклучувајќи информации како: со кого граѓаните комуницираат, од која локација се јавуваат, какви содржини пребаруваат на Интернет, и колку пораки испраќаат преку апликации како Вибер и Ватсап. Овие податоци се собираат и чуваат 12 месеци без судска наредба, а на барање на Министерството за внатрешни работи, Обвинителството и други институции, операторите имаат обврска да ги предадат овие информации.
Недоволна правна заштита и неопределени рокови
Дополнителен проблем е што институциите, како УБК, немаат ограничување за колку време смеат да ги чуваат овие податоци. Законот за електронски комуникации не предвидува рокови за уништување на незаконски собраните информации, што ја зголемува загриженоста на судиите. Ова беше една од клучните причини Уставниот суд да покрене постапка против одредбите на законот.
Уставен суд: Собранието мора да преземе акција
Судијката-известител Тања Васиќ-Бозаџиева на денешниот брифинг истакна дека Собранието добива рок од шест месеци да ги регулира овие прашања. Таа нагласи дека иако многу држави преку мета-податоците успеале да спречат тероризам, Уставниот суд не може да дозволи неконтролирано собирање и чување на личните податоци без јасни правни рамки.
„Мора да се дефинира целта на собирањето на податоците од страна на операторите и да се специфицираат кривичните дела за кои може да се прибираат овие информации. Уставот не дозволува неконтролирано собирање податоци без судска одлука,“ рече Васиќ-Бозаџиева.
Дарко Костадиновски: Законодавецот да ги заштити граѓаните
Претседателот на Уставниот суд, Дарко Костадиновски, исто така ја нагласи важноста на воведување на заштитни механизми кои ќе го заштитат правото на приватност на граѓаните.
„Ако во следните шест месеци не се извршат потребните законски измени, Уставниот суд ќе биде принуден да ги укине спорните одредби. Не сакаме да сносуваме одговорност ако се случи нешто поради нивното укинување, но законодавецот мора да преземе акција за заштита на приватноста,“ изјави Костадиновски.
Тој додаде дека постојат демократски држави кои успешно ја регулирале оваа проблематика и дека изготвувачите на измените можат да се повикаат на нивните примери.
Разлики меѓу државни и приватни субјекти
Судиите посочија дека иако компании како Гугл и Фејсбук собираат лични податоци од корисниците, тоа се прави со согласност на корисниците, што го разликува нивниот пристап од државните институции кои ги добиваат податоците без судски налози и јасни правни рамки.