(АНАЛИЗА) Што се случи во Сирија и како Башар Ал Асад падна од власт?

Башар Ал Асад по повеќе од половина век падна од власт во Сирија. Премиерот на Сирија, Мухамед Гази Џалили, за разлика од претседателот Асад остана во Дамаск. Се обрати на нацијата и вети мирен трансфер на власта.

(ВИДЕО) Историски момент: Во километарски колони Сиријците се враќаат во Дамаск

Сириските бунтовници самоуверено го продолжуваат напредувањето на северот на земјата и речиси стигнаа до Хомс. Брзото заземање на Алепо – економската престолнина на Сирија – и успешното продолжување на офанзивата, вклучително и заземањето на Хама го потресе целиот регион.

Што се случи?

Големи борби се водат во северна и централна Сирија повеќе од една недела. Се започна со неочекуваното напредување на групата Хајат Тахрир ал Шам (ХТС), прогласена за терористичка организација од САД, Русија, Турција и голем број други земји, како и единиците на сириската вооружена опозиција поддржана од Анкара. што му се придружи. За само три дена тие освоија десетици населени места во провинциите Идлиб, Алепо и Хама. Тие го освоија и самиот Алепо – економската престолнина на Сирија и вториот најважен град во земјата, кој сириската армија со поддршка на руските воздухопловни сили и проиранските групи пред осум години со огромни напори успеа да го врати повторно.

Од Алепо, силите против Асад тргнаа кон Хама, уште еден голем град во централна Сирија. Таму се случија најжестоките борби во последната недела. Сириската армија, која и онака не се одликува со висока борбена способност, со исклучок на неколку единици, се покажа како целосно неподготвена за новите методи на војување со употреба на беспилотни летала. Иако руските воздухопловни сили започнаа воздушни напади против напаѓачите, тие не успеаја значително да ја променат распределбата на силите на теренот. Одржувањето на Хама се покажа невозможно, дури и кога трупите на Асад се обидоа да се зацврстат таму.

Зошто токму сега се кренаа?

Официјален Дамаск и неговите сојузници беа фатени во несвест. Она што им се случи е она што им се случи на израелските безбедносни сили на 7 октомври 2023 година, кога борците на Хамас упаднаа на израелска територија, заземајќи населби и воени објекти долж границата со Појасот Газа.

Експертите дебатираат колку долго анти-Асад силите ја подготвуваа својата офанзива и до кој степен нивните акции беа инспирирани од Анкара. Наведени се термини од неколку месеци до две години. Појдовна точка може да се смета војната во Украина, каде што беа концентрирани сите главни руски воени ресурси. Сè на сè, Москва се најде во позиција каде што изгледаше дека Сирија нема повеќе изненадувања, а што понатаму не беше јасно. Вниманието на Русија се сврте кон Африка, а Сирија главно се користеше како погодна транзитна точка на патот до таму. Сите други прашања беа решени со моментум.

Пример за ваквиот став беше именувањето на Сергеј Кисел за командант на руската група во Сирија. Тој доживеа фијаско во напредувањето кон Харков. Според руските канали Телеграм, по загубата на Алепо, Кисел бил ослободен од оваа позиција, а во Сирија се вратил Александар Чаико, кој веќе бил на службени патувања во земјата на различни работни места. Поточно, во 2015 година беше првиот началник на штабот на руската група во Сирија, учествуваше во првата битка за Алепо и стана познат по своето цврсто раководство.

На ситуацијата имаше влијание и распуштањето на ПВК „Вагнер“ во 2023 година, благодарение на што сириската армија своевремено постигна многу победи.

Русија сега бара и „украинска трага“ Москва неколку месеци ја обвинуваше Главната управа за разузнавање на Украина за соработка со Хајат Тахрир ал-Шам. Објективна потврда за ова нема, но самото сценарио не може целосно да се исклучи. За Киев, се разбира, профитабилно е Русија да биде расеан со сириското прашање. Можно е да не станува збор за директно учество на украинскиот персонал, туку за консултации – на пример, во областа на користење дронови.

Следниот пресврт беше војната меѓу Израел и либанскиот Хезболах. Хезболах започна со гранатирање на израелска територија на 8 октомври 2023 година, поддржувајќи го палестинското движење Хамас. Размената на удари меѓу Израел и Хезболах со различен интензитет траеше речиси една година. Сирија стана едно од боиштата што ги користат Хезболах и Иран за пренос на оружје во Либан.

Пред тоа, израелските воздухопловни сили редовно гаѓаа цели на Хезболах и други проирански групи во Сирија. Но, по почетокот на Октомвриската војна, интензитетот на ударите нагло се зголеми. Според Центарот за следење на човековите права во Сирија, само како резултат на израелските напади во 2024 година, на територијата на Сирија биле уништени повеќе од 270 цели – магацини за оружје, командни пунктови, транспортни средства. Повеќе од 340 борци исто така беа елиминирани – ирански воени специјалисти од Корпусот на Исламската револуционерна гарда, борци на Хезболах и други проирански формации, сириска војска и милиции.

Кои би биле последиците?

Последиците од овие настани, кои се случија во екот на непријателствата, е тешко да се проценат бидејќи фронтот сè уште не е стабилизиран. Развојот на ситуацијата ќе зависи од тоа колку Русија и Иран, вклучени во други конфликти, ќе можат да му помогнат на Башар Асад да ја задржи својата власт. Наизглед замрзнатиот сириски конфликт претрпе големо потресување.