Автоматизирано казнување и промени во законите – што значи системот Сејф сити за возачите?
Системот за автоматско регистрирање на сообраќајни прекршоци „Сејф сити“ треба да профункционира од 1 јануари 2026 година, најави министерот за внатрешни работи Панче Тошковски во интервју за „360 степени“ на МРТ 1. Овој проект, кој има за цел подобрување на безбедноста во сообраќајот преку технологија, ќе бара не само инфраструктурни, туку и законски промени, бидејќи во моментов постојат неколку правни неусогласености.
Клучни законски пречки кои мора да се решат пред да се постави системот
Според министерот, за „Сејф сити“ да функционира ефикасно и законски исправно, потребни се измени во неколку закони, вклучувајќи го Кривичниот законик (КЗ), Законот за безбедност во сообраќајот на патиштата и Законот за прекршоци.
„Неусогласеноста на законите доведува до преклопување на казнените дејствија. Треба да се направи јасна разлика меѓу кривично дело и прекршок, особено кога станува збор за безобѕирно управување со возило. Мој личен став е дека одземањето на возачката дозвола треба да стане дел од санкциите за вакви прекршоци.“ – изјави Тошковски.
Дополнително, мора да се регулира доказната вредност на камерите во правните постапки, бидејќи во моментов не е прецизно дефинирано како снимките од камерите можат да се користат како доказ во судските процеси.
„Треба да биде јасно утврдено дека камерите можат да се користат како докази во суд. Без оваа регулатива, спроведувањето на системот ќе биде тешко.“ – додаде министерот.
Кој ќе одговара за прекршоците – возачот или сопственикот на возилото?
Една од најголемите промени кои ги предвидува системот Сејф сити е воведување одговорност за сопствениците на возилата. Ова значи дека доколку некој друг управува со вашето возило и направи прекршок, вие како сопственик ќе одговарате доколку не докажете кој бил зад воланот.
„Ако не тргнеме од претпоставката дека сопственикот на возилото е одговорен, дури и ако го дал на член од семејството, тогаш ништо не сме постигнале. Ова е клучно за успешноста на системот.“ – објасни Тошковски.
Побрза достава на казните – без повеќегодишни одложувања
Во моментов, многу сообраќајни казни доцнат со години, што доведува до застарување на случаите и неефикасност во казнувањето. Според министерот, целта е прекршокот да биде регистриран и доставен до возачот во рок од 24 до 72 часа.
„Денес, за прекршок направен во 2020 година, казната може да стигне дури во 2023 или 2024 година. Ова мора да се промени. Со „Сејф сити“, секој што ќе направи прекршок, во рок од максимум три дена ќе добие известување со слика како доказ.“
Возачите ќе добиваат известување преку СМС порака, имејл или друг дигитален канал, а во известувањето ќе има линк каде што ќе може да ја симнат фотографијата која го докажува прекршокот.
Посебни санкции за повторувачи – одземање на возило како крајна мерка
Министерот најави дека оние што постојано прават прекршоци ќе бидат третирани построго од оние што првпат прават прекршок.
„Ако некој постојано ги прекршува правилата, треба да има санкција што ќе спречи понатамошни прекршоци. Една од опциите што ја разгледуваме е одземање на возилото.“
Дебата за приватноста и човековите права
Една од главните дилеми во воведувањето на „Сејф сити“ е дали ваквиот систем го загрозува правото на приватност. Тошковски истакна дека експерти за уставно право работат на детално регулирање на овој аспект, а за ова прашање ќе се разговара и на јавна трибина на 21 февруари.
„Ова е макотрпна работа. Веќе изготвивме една верзија на закон, но сè уште сме во фаза на разграничување на овие дилеми. На трибината ќе бидат присутни судии, обвинители, професори и други експерти за да ги разгледаме сите правни аспекти.“
Судовите како „тесно грло“ во процесот
Министерот предупреди дека судовите може да бидат „тесното грло“ во процесот на казнување, бидејќи, според Уставот, секој граѓанин има право на судска заштита при прекршочни постапки.
„Ако сакаме овој систем да функционира, судовите мора да бидат оспособени за брзо и ефикасно решавање на случаите. Тоа значи примање нови судии, дигитализација на процесите и директен пристап на судиите до базите на податоци.“
„Нема повеќе бате, тате и вујче“ – компјутерот ќе одлучува
Министерството за внатрешни работи најави дека ќе се воведе задолжително оставање телефонски број и имејл при регистрација на возилото. Ова ќе помогне во побрзо информирање на возачите за направените прекршоци.
„Граѓаните ќе мора да се навикнат дека веќе нема врски. Компјутерот ќе одлучува – нема бате, тате и вујче.“ – потенцираше Тошковски.
„Безбеден град“ и „Безбедна држава“ – систем што ќе покрие цела Македонија
Покрај „Сејф сити“, министерот најави и поширок проект наречен „Безбедна држава“, кој ќе опфати сите поголеми градови и главните автопати (коридорите 8 и 10).
Со воведувањето на овие системи, Македонија прави чекор кон модернизирање на сообраќајниот надзор и подобрување на безбедноста на патиштата.