Растот на економиите на Албанија, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Косово, Северна Македонија и Србија ги надмина нивоата забележани пред избувнувањето на пандемијата на корона вирусот и покрај последиците од војната во Украина, повисоките цени на енергијата и храната, неповолните временски услови, заострените услови за финансирање и значителна неизвесност.
Во најновиот редовен економски извештај на Светска банка за Западен Балкан, објавен на 25.04.2023 се наведува дека изгледите за Западен Балкан остануваат понеповолни, при што растот на бруто домашниот производ (БДП) се очекува да забави до 2,6 проценти во 2023 година. првенствено ќе придонесе извозот, а во некои земји и јавните инвестиции, јавува Анадолија.
Регионот сега се соочува со предизвици за обнова на резервите за да се подготви за идни шокови, како и спроведување реформи на страната на понудата за да се постават темелите за поодржлив и позелен раст, се вели во извештајот.
„Има забавување на растот во сите земји од Западен Балкан, по силниот раст што се случи по пандемијата во 2021 година. Растот забави во 2022 година, а очекуваме забавување и во 2023 година. Растот и понатаму е поттикнат од инвестициите и потрошувачката. Кога станува збор за вработеноста, има пораст, но сепак невработеноста е сеуште висока, особено невработеноста кај младите која е 28,5 проценти во регионот“, вели Сандра Хливњак, економист на Светска банка во Босна и Херцеговина.
Инфлациски притисок
Инфлацијата во Западен Балкан во 2022 година забележа највисоко ниво во претходните две децении, а ценовните притисоци останаа покачени на почетокот на 2023 година, се посочува во извештајот.
Инфлацискиот притисок почна да се намалува на крајот на 2022 година, а овој тренд се очекува да продолжи и во 2023 година.
Сепак, се предвидува дека инфлацијата ќе остане на околу пет проценти во 2023 година, што е значително над нивото пред пандемијата.
„Во повеќето земји од Западен Балкан, инфлацијата мерена со индексот на потрошувачките цени достигна врв на крајот на 2022 година, под влијание на растот на цените на енергијата и храната, а сега покажува знаци на смирување бидејќи надворешните двигатели стануваат се помалку изразени поради забавување на глобалниот економски раст. Инфлациските притисоци остануваат длабоко вкоренети, што бара дополнително заострување на монетарната политика“, се наведува во извештајот.
Во Босна и Херцеговина, растот на реалниот БДП се очекува да се забави до 2,5 проценти во 2023 година, бидејќи растот на приватната потрошувачка е преполовен поради намалувањето на реалниот расположлив доход и бидејќи извозниот дефицит продолжува да се зголемува поради нискиот раст на главните извозни пазари на Босна и Херцеговина.Херцеговина во Европската Унија.
„Добра вест е што невработеноста се намали. Во четвртиот квартал од 2022 година, според податоците на Агенцијата за статистика, невработеноста изнесува 14,3 отсто, што е за два отсто помалку во однос на истиот период од 2021 година. Она што сè уште загрижува е високата стапка на инфлација која е забележана во сите земји од Западен Балкан. Од март до октомври 2022 година, инфлацијата во Босна и Херцеговина беше највисока во регионот, додека трендовите на намалување почнуваат во октомври“, рече Хливњак.
Продлабочување на дефицитот
Таа додаде дека Босна и Херцеговина, покрај Црна Гора, е единствената земја во регионот која го продлабочила дефицитот во 2022 година, поради поголемата потрошувачка.
„Кога станува збор за долгот, Босна и Херцеговина е умерено задолжена. Од сите земји во регионот, само Косово има пониско ниво на задолженост од Босна и Херцеговина. Тоа е позитивно. Сите земји успеаја да го намалат својот долг на ниво под нивото на пандемијата, со исклучок на Северна Македонија. Босна и Херцеговина уште повеќе ја намали задолженоста“, нагласи Хливњак.
Среднорочните перспективи за Западен Балкан се сè уште позитивни, иако се потребни реформи за да се забрза зелената транзиција и да се елиминираат клучните структурни предизвици, вели Светска банка, додавајќи дека една од областите во кои инвестициите можат да постигнат значителни економски резултати во Западниот Балканот е енергетска ефикасност.
„Препорачуваме фокусот да остане на реформите, дијалогот да се врати на тој пат и тоа е единственото нешто што некако може да доведе до подобрување. Проекциите се доста скромни и има голема неизвесност, така што е многу тешко да се каже дали ќе правиме надолни или нагорни ревизии“, заклучи Хливњак.