Метју Нимиц, кој 25 години беше посредник во спорот за „името“ меѓу Атина и Скопје, првично во име на Соединетите Држави, а подоцна како специјален пратеник на Обединетите нации, го истакнува значењето на правилното спроведување на Договорот од Преспа. не само за Грција и Северна Македонија, туку и за регионалната стабилност во интервју за Катимерини.
Сега на 85 години, поранешниот државен потсекретар на САД – кој е роден на 17 јуни, истиот ден кога беше потпишан Договорот од Преспа во 2018 година, а неодамна беше почестен од Институтот Алексис Ципрас – дава историски преглед на ова прашање, бидејќи тој е единствената личност која се занимавала со тоа од самиот почеток.
Тој зборува за неговото првично назначување од страна на поранешниот американски претседател Бил Клинтон, со охрабрување на Пол Сарбенес и Џон Брадемас, неговите немилосрдни напори да се најде решение, неговите преговори со лидерите и дипломатите од двете земји и, во овој контекст, ги пофалува личностите на покојниот Христос Захаракис и Адамантиос Василакис.
Нимиц го опишува Договорот од Преспа како „модел“ за регионот, се осврнува на влоговите и ризиците кои се вклучени и го повикува новото раководство на соседната земја да се фокусира на решавање на прашањата со Бугарија, наместо да се обидува да го поткопа договорот со Грција.
Колку беше и дали е важно прашањето за името?
За многу аутсајдери таканаречениот спор за „името“ изгледа тривијален особено со оглед на сите големи конфликти во светот. Но, всушност, овој спор е значаен сам по себе, но и од аспект на регионалната стабилност и европската интеграција.
Преспа е модел за регионот бидејќи покажува дека два народи можат сами да решат тежок билатерален спор. Историски гледано, настаните во областа на централна и југоисточна Европа беа решени од поголеми сили однадвор. Луѓето во регионот се навикнаа да бараат решенија кон Константинопол или Виена или Берлин или Москва или Вашингтон или Дејтон. Во иднина би било подобро лидерите во регионот да имаат храброст и самодоверба подиректно да ги решат своите проблеми. Ова ќе покаже зрелост.
Која е суштината на Договорот од Преспа?
Сметам дека Договорот од Преспа е финален чин во низата чекори што ја воспоставија модерната конфигурација на македонскиот регион што започна со повлекувањето на Османлиите од областа, вклучувајќи ги двете балкански војни од 1912 и 1913 година, Првата светска војна, создавањето на Југославија и нејзината подоцнежна пропаст, Втората светска војна, Граѓанската војна во Грција, поделбата на Студената војна во регионот, крвавиот распад на Југославија и создавањето на нова држава во областа која мораше да се прилагоди на нејзиното соседство. Ова прилагодување е сè уште во процес бидејќи Република Северна Македонија треба да воспостави добри односи со сите нејзини соседи, од кои повеќето се воспоставени држави со децении, и овие држави имаат долготрајна политика за нивната безбедност и нивната историја. .
Која е пораката, симболиката зад Договорот од Преспа?
Преспа ми покажа дека овие проблеми може да се решат со компромис кој ги зачува виталните интереси на двете страни. Но, таквите решенија бараат лидерство и политичка волја и мобилизација на јавното мислење. Тој политички амбиент се случи во 2017-2019 година и ние можевме да го искористиме тоа. Бидејќи бев посредник на ОН од 1999 година (а пред тоа и претседателскиот претставник на Соединетите Американски Држави по ова прашање), мислам дека можев да помогнам во забрзувањето на разговорите преку воспоставениот процес, а потоа и помагајќи им на двајцата одлични и посветени министри за надворешни работи Никос Коѕијас и Никола Димитров и особено двајцата тогашни премиери, [Алексис] Ципрас и [Зоран] Заев, постигнаа договор. Секако имаше и други актери како што се САД и ЕУ кои беа важни во поттикнувањето на партиите. Јавното мислење во двете земји беше малку позитивно, но како што покажа процесот на ратификација, договорот не беше широко популарен. И тоа останува контроверзно во двете земји.
Целото интервју може да го погледнете ТУКА.