Исклучени од светот: Иранците без пристап до информации и до најблиските

Војната меѓу Иран и Израел прерасна во крајно брутален судир, без милост и граници. Израелската операција „Лав во издигнување“, иако официјално беше најавена како напад врз воени цели, брзо доби поинаков лик. Цивилните жртви се бројат со стотици, а последиците од ракетите, дроновите и хаосот не ги поштедуваат ни жените, ни децата, ни старците.

Како дополнителен удар, иранското население речиси целосно остана без интернет. Според лоби-групата „Нетблокс“, од 18 јуни навечер, само мал дел од луѓето во Иран имаат каков-таков пристап до мрежата – и тоа преку приватни канали. Овој потег на властите донесе неверојатна изолација: милиони семејства не можат да дознаат дали нивните најблиски се живи. Во исто време, речиси е невозможно да се предвидат идните воздушни напади, бидејќи ниту алармите, ниту предупредувањата не стигнуваат до граѓаните.

Паметните уреди, од мобилни до навигациски системи, останаа мртви алатки во рацете на Иранците. Онлајн банкарството, сообраќајните апликации, комуникациските мрежи – се во прекин. Останаа само СМС пораки, и тоа со отежнато функционирање. Апелите од граѓани кон Елон Маск и неговата „Старлинк“ платформа станаа сè погласни – со надеж дека ќе им го врати барем дигиталниот глас.

Стратегија или репресија: Иран сам си го исклучи интернетот

Но, запрепастувачки е фактот што интернетот не е прекинат поради израелски напади – туку по налог на самата иранска влада. Според новинската агенција „Тасним“, блиска до Иранската револуционерна гарда, прекинот е дефиниран како „заштитна мерка“ со цел да се спречат сајбер напади и напади со беспилотни летала.

Критичарите на иранскиот режим велат дека причините се многу подлабоки: „владата намерно го исклучи интернетот за да ја скрие вистината за штетите предизвикани од израелските удари и за да го спречи секој обид за востание“, велат тие. Истата практика е користена во минатото – при протестите за Махса Амини во 2022 и за време на масовните демонстрации во 2019.

Интернетот претставува моќна алатка за организирање и обединување, како што се виде во Арапската пролет. Но, кога комуникацијата е замолчена, секој отпор станува речиси невозможен. Војната продолжува, но Иранците ја водат во темнина.

Израел повикува на бунт, Иран го гаси гласот

Кога израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху најави почеток на офанзивата на 13 јуни, тој повика на директна акција од страна на иранскиот народ:

  • „Им порачувам на обичните Иранци – подигнете се против режимот кој ве угнетува“, рече Нетанјаху, алудирајќи на внатрешен бунт кој би бил поддржан однадвор.

Но, ваквата стратегија е речиси невозможна без интернет. Бунтот не може да се организира, протестите не можат да се координираат, а видеата од бруталностите не можат да се споделуваат. Оваа дигитална тишина е веројатно најопасното оружје во рацете на една држава која ја користи контролата врз информации како средство за воена и политичка превласт.