Избори во Турција: Ердоган се соочува со својот најголем политички предизвик

Избирачките места низ Турција беа отворени утринава во 8 часот по локално време (7 часот по средноевропско време), со што започна гласањето на претседателските и парламентарните избори во земјата.

Граѓаните на Турција гласаат на претседателските и парламентарните избори и избираат меѓу тројца претседателски кандидати и 24 политички партии и 151 независен кандидат за парламентот, кој има вкупно 600 пратенички места.

Право на глас на изборите имаат 64,11 милиони луѓе, а повеќе од 4,9 милиони турски граѓани првпат гласаат, јави Анадолија.

Актуелниот претседател Реџеп Таип Ердоган, Кемал Киличдароглу и Синан Оган, според редоследот на гласачкото ливче, се кандидати за претседател на Турција.

Денешните избори во Турција се најголемиот политички предизвик досега за турскиот претседател Ердоган (69), кој е на власт веќе две децении.

Турската опозиција ги гледа како нивна најдобра можност да го тргнат од власт и да ја променат неговата политика.

Претседателските и парламентарните избори, кои ќе се одржат денеска, ќе одлучат не само кој ќе ја води Турција, туку и како ќе се управува, како ќе се насочува нејзината економија и како ќе се обликува нејзината надворешна политика, пренесува Хина.

Поларизирачки теми

Најдолговечниот лидер на модерна Турција, членка на НАТО, Ердоган се залага за побожен живот и ниски каматни стапки, го зајакнува турското влијание во регионот и ги олабавува врските со Западот.

Изборите се одржуваат три месеци по земјотресот во југоисточна Турција каде загинаа повеќе од 50.000 луѓе.

Главниот ривал на Ердоган е Кемал Киличдароглу (74), лидер на секуларистичката Републиканска народна партија (ЦХП), кој е поддржан од коалиција од шест опозициски партии.

Ердоган влегува во едни од најважните избори во модерната историја на Турција со несигурна популарност поради високата криза на трошоците за живот и последиците од земјотресот.

Поради реалната можност да биде поразен, Ердоган пркосно се сврте кон многу поларизирачки теми, поради што во земјата владее експлозивна атмосфера.

Тој го обвинува Западот дека ги финансира неговите „про-ЛГБТ“ ривали и се прикажува себеси како бранител на конзервативните вредности наспроти странските „терористички“ напади.

Сè пожешката атмосфера го поттикна опозицискиот лидер Кемал Киличдароглу да ги замоли своите приврзаници да останат дома дури и ако победат.

„Ако излеземе, може да има немири, вооружени луѓе можат да излезат на улица“, предупреди 74-годишниот секуларен опозициски лидер.

Се чини дека нацијата од 85 милиони луѓе никогаш не била повеќе поделена околу тоа дали Ердоган направил повеќе штета отколку корист во единствената мнозинска муслиманска членка на Организацијата на Северноатлантскиот договор.

На изборите учествуваше уште еден послаб кандидат, а Ердоган и Киличдароглу најверојатно ќе треба повторно да се соочат во вториот круг од изборите на 28 мај.

Која е важноста на изборите за Турција?

Најмоќниот турски лидер од Мустафа Кемал Ататурк, Ердоган и неговата Партија на правдата и развојот (АКП) со исламистички корени, ја оддалечија Турција од секуларната визија на Ататурк.

Ердоган, исто така, ја централизираше власта, воведе претседателски систем и седи во палата со илјада соби на периферијата на Анкара, каде што ја одредува политиката за економијата, безбедноста, внатрешните и надворешните работи.

Критичарите на Ердоган тврдат дека владата ги задушува неистомислениците, ги поткопува правата и го ставила судството под своја контрола. Официјалните лица го негираат ова, тврдејќи дека владата ги штити граѓаните во контекст на единствени безбедносни закани, вклучително и обидот за државен удар во 2016 година.

Економистите веруваат дека инсистирањето на Ердоган на ниски каматни стапки поттикна скок на инфлацијата од 85 отсто минатата година, највисок во последните 24 години, а лирата падна на една десетина од вредноста во однос на американскиот долар во последните десет години.

За време на Ердоган, Турција ја покажа својата воена моќ на Блискиот Исток и пошироко, започнувајќи четири воени операции во Сирија и офанзива против курдските милитанти во Ирак и испраќајќи воена помош за Либија и Азербејџан.

Турција, исто така, имаше серија дипломатски конфликти со Саудиска Арабија, Египет, Обединетите Арапски Емирати и Израел, како и спор со Грција и Кипар околу границите во Источното Средоземно Море, додека пред две години не го промени својот пристап во обид да се приближи на некои од неговите ривали.

Купувањето руски систем за противвоздушна одбрана од страна на Ердоган резултираше со американски санкции, а неговата блискост со рускиот претседател Владимир Путин ги наведе критичарите да се сомневаат во посветеноста на Турција кон Северноатлантскиот договор. Приговорите на Анкара на апликацијата за членство на Шведска и Финска во НАТО, исто така, ги зголемија тензиите.

Сепак, Турција успешно посредуваше за договор за извоз на украинско жито што беше под руска блокада, како дел од напорите на Ердоган да ја запре војната во Украина. Невозможно е да се знае дали неговиот наследник ќе има ист профил како него на светската сцена, што веројатно ќе го нагласи во предизборната кампања.

Што ветува опозицијата?

Двете главни опозициски партии, секуларната Републиканска народна партија

Двете главни опозициски партии, секуларистичката Републиканска народна партија (ЦХП) и централно-десничарската националистичка партија Добро (IYI), се здружија со четири помали партии со агенда што ќе промени многу од клучните политики на Ердоган.

Тие ветуваат дека ќе ја вратат независноста на централната банка и ќе ја променат економската политика на Ердоган. Тие, исто така, ќе го укинат неговиот претседателски систем и ќе го вратат парламентарниот систем и ќе ги вратат сириските бегалци дома.

Тие, исто така, сакаат да ги подобрат односите со западните сојузници, вклучително и САД, и да ја вратат Турција во програмата за борбени авиони Ф-35, од која беше исклучена откако купи руски противвоздушен систем.

Аналитичарите сметаат дека политиката што ја вети опозицијата може да ги поттикне странските инвестиции.

Ердоган ги поддржа неуспешните напори за соборување на сирискиот претседател Башар ал Асад, но прими и најмалку 3,6 милиони сириски бегалци кои се помалку добредојдени поради економските тешкотии на Турција.

Опозицијата се зафати со плановите на Ердоган да ги врати бегалците во Сирија, но никој од нив сè уште не се изјаснил како планира да го спроведе безбедно.

Колку е тесна трката?

Последните анкети покажуваат дека Киличдароглу води пред Ердоган, чија популарност драстично опадна поради кризата со високите трошоци за живот предизвикана од високата инфлација. Изгледите на опозицијата се зголемени затоа што се обедини, велат аналитичарите.

Но, Ердоган се уште не паднал и претседателската трка може да оди во вториот круг во кој ќе ги одмери силите со Киличдароглу.

Првите анкети на јавното мислење направени по земјотресот на 6 февруари сугерираат дека тој во голема мера ќе успее да ја задржи поддршката од гласачите и покрај обвинувањата дека владата бавно реагирала и невнимателно ги спроведувала градежните правила кои би спасиле животи.

Клучно е колку опозицијата ќе може да ги привлече гласовите на курдските гласачи кои сочинуваат 15 отсто од гласачкото тело.

Прокурдската Демократска партија на народите (ХДП) не е член на главната опозициска коалиција, но е жестоко против Ердоган по пресметката со нејзините членови во последните години.