Хрватска ќе ја врати задолжителната воена служба, а првите повици за регрути се предвидени да пристигнат кон средината на 2025 година, потврди денеска хрватското Министерство за одбрана. Одлуката се надоврзува на долгогодишните дискусии за враќање на воениот рок, кој беше укинат во 2008 година, со образложение дека земјата успеала да воспостави професионална војска.

Почеток на процедурите по претседателските избори

Според соопштението од Министерството за одбрана, правната процедура за враќање на задолжителната воена служба ќе започне во јануари 2025 година, веднаш по претседателските избори. Законските предлози што ја регулираат основната воена обука и сите релевантни детали се веќе подготвени, при што постапката за усвојување во парламентот ќе започне штом хрватските пратеници се вратат на работа.

  • „Министерството за одбрана планира да испрати регрути на основна воена обука кон средината на 2025 година. За деталите за основната воена обука, како и за државната служба, јавноста ќе биде информирана кога предлог-законите ќе бидат во процес на е-консултации,“ објави Министерството.

Хрватскиот Сабор, како законодавен орган, мора да ги одобри сите потребни нормативни акти за воспоставување на регрутниот процес. Бидејќи пратениците се очекува да се вратат во парламентот дури во втората половина на јануари, реално е да се очекува дека првите покани за основна воена обука ќе бидат испратени во пролет или лето 2025 година.

Одлука со поддршка и критики

Оваа мерка предизвикува различни реакции во хрватската јавност. Поддржувачите сметаат дека задолжителниот воен рок ќе ја зајакне одбранбената способност на земјата, особено имајќи предвид дека Хрватска е членка на НАТО од 2009 година. Од друга страна, критичарите укажуваат дека станува збор за дополнителен трошок во мирновременски услови, а некои го отвораат и прашањето за ефикасноста на овој модел.

Извршни детали и сместување на регрутите

Ресорниот министер, Иван Анушиќ, во септември истакна дека инструкторите за вршење на обуката се веќе подготвени. Тој најави дека регрутите ќе бидат сместени на три локации, чии имиња ќе бидат објавени по донесувањето на законските решенија. Целта, според Анушиќ, е обуката да биде концентрирана и стандардизирана, со што регрутите би стекнале основни познавања и вештини потребни за служба во хрватските вооружени сили.

  • „Бидејќи парламентот нема да заседава до средината на следниот месец, а законите мора да бидат усвоени пред почетокот на регрутацијата, примената на задолжителниот воен рок се очекува дури во средината на 2025 година,“ изјави Анушиќ.

Формална регулатива и идни чекори

Првите законски предлози вклучуваат и начелни решенија за тоа кои возрасни категории ќе бидат опфатени, колку долго ќе трае основната обука и како ќе се спроведува приговорот на совеста за оние кои не сакаат да служат со оружје. Министерството за одбрана ја разгледува можноста за воведување алтернативна служба, како опција за оние што имаат морални, верски или други причини да не учествуваат директно во вооружените сили.

Покрај тоа, се очекува хрватските власти да дефинираат бенефиции за регрутите, како што се финансиски надоместоци, здравствено осигурување или други форми на поддршка кои ќе поттикнат позитивен одзив меѓу младите.

Контекст во регионот и Европа

Хрватска е една од неколкуте земји во Европа што ги разгледуваат или повторно воспоставуваат задолжителните воени служби. Примерите од Литванија, Шведска и Норвешка покажуваат дека во услови на изменети безбедносни предизвици, дел од европските држави ја зацврстуваат својата одбрана преку враќање на регрутниот систем.

Членството во НАТО подразбира меѓусебна соработка, но не ја исклучува потребата од национално зајакнување на сопствените капацитети. Хрватскиот пример е показател дека разни фактори – вклучувајќи ја геостратешката ситуација и јавните ставови – влијаат на враќањето на задолжителниот воен рок.