Денес, 15 март 2025 година, во 16 часот во Белград започнува масовен студентски протест, предводен од студенти во блокада, означувајќи ја кулминацијата на 3,5-месечните демонстрации низ Србија. Протестите се реакција на уривањето на реконструираната настрешница на Железничката станица во Нови Сад, каде загинаа 15 лица пред повеўе од четири месеци. Студентите бараат правда за Нови Сад, барајќи политичка и правна одговорност, додека безбедносни ризици растат поради тензиите предизвикани од владините мерки.

Масовен студентски протест: Барање за одговорност и правда за Нови Сад

Масовниот студентски протест следи по масовни собири во Нови Сад, Крагуевац и Ниш, каде граѓани и студенти изразија револт по трагедијата во Нови Сад. Вчера, десетици илјади луѓе ги пречекаа студентите во Белград, кои пешачеа од различни делови на Србија, пристигнувајќи во петокот вечерта. Според српската полиција, на свечениот пречек присуствуваа околу 31.000 луѓе, а граѓани останаа на улиците до доцна за да ги поздрават илјадниците студенти што се собираат за денешниот антивладин митинг. Студентите тврдат дека овој собир ќе биде најголемиот протест во историјата на Србија.

 

„Учесниците во протестот бараат од надлежните да преземат одговорност за трагедијата во Нови Сад, каде животот го загубија 15 лица, и инсистираат на отвореност во работењето на институциите“, јави МИА од Белград.

 

Напнатост пред протестот: Трактори и камења

Студентите побараа од Министерството за внатрешни работи да ја отстрани шаторската населба во Пионерски парк, каде поддржувачите на власта, вклучително поранешни паравоени борци и членови на Црвени беретки, поставија камп. Опозицискиот лидер Драган Ѓилас на X напиша:

„Властите ангажирале криминални елементи, насилници и припадници на Црвени беретки, донесувајќи луѓе од Косово за да ги распоредат во Пионерски парк, иако се свесни дека таму денес ќе се соберат стотици илјади граѓани“, предупреди Ѓилас.

Во петокот, околу кампот беа паркирани трактори без регистрација, а граѓани поставија вреќи со камења по улиците. Според Нова.рс, тракторите се користат за да се подигне страв од радикализација. Активистите побараа отстранување на бетонските блокови од плоштадот Никола Пашић поради безбедносни ризици. Властите соопштија дека зградата на парламентот спроти Андриќев венац ќе биде затворена три дена, а железничкиот сообраќај е прекинат, заедно со превоз на патници кон и од Белград.

Министерството за внатрешни работи потврди инциденти за време на „непријавен собир“ во петокот вечерта, насочени кон учесниците на „Студенти 2.0“ во Пионерски парк. Вишото јавно обвинителство во Белград побара проверка на наводни контакти меѓу Белградскиот универзитет и Воениот синдикат, по објавата на аудио-снимка од провладини медиуми, каде извесна М.В. изјави:

„Претставник на Универзитетот во Белград остварил комуникација со Воениот синдикат, а постои можност Војската на Србија да се приклучи на демонстрантите доколку дојде до нереди“, се наведува во снимката.

Вучиќ се спротивставува

Александар Вучиќ со недели апелира за мир, но на синоќешната прес-конференција изјави:

„Не подлегнувам на уцени и не се предавам на притисоци. Како претседател на Србија, нема да дозволам улицата да ги утврдува правилата. Државата ќе стори сè за да го одржи мирот, а оние што го загрозат ќе бидат уапсени и казнети. Не планирам воведување вонредна состојба“, рече Вучиќ.

Тој го нарече протестот „незаконски“ и „напад врз уставниот поредок“, тврдејќи дека е поддржан од западни разузнавачки служби. Вучиќ додаде:

„Ќе мора да ме елиминирате ако сакате да ме замените“, нагласи тој, отфрлајќи идеја за преодна влада или избори за шест месеци.

Тој процени дека може да се соберат до 80.000 луѓе и предупреди:

„Ќе преземеме мерки да ги уапсиме оние што организираат насилство пред собирот. Проценувам дека ќе дојдат до 80.000 луѓе, можеби помалку, од цела Србија. Тоа е значителен број, а сите во толпата се чувствуваат моќно. Не сите студенти се против насилство. Тие сигурно ќе загубат една година, а ние ќе ги гонат бунтовниците“, изјави Вучиќ за РТС.

Реакции и меѓународен притисок

Масовниот студентски протест предизвика тензии. Полицијата уапси шестмина опозициски активисти под сомнение за „акции против уставниот поредок“, откако провладини медиуми објавија снимка од нивна средба. Милош Вучевиќ, поранешен премиер и градоначалник на Нови Сад, поднесе оставка во јануари, а 13 лица се обвинети за трагедијата. Српската напредна странка е под притисок од студентското движење без лидери, кое бара реформи и владеење на правото.

Мисијата на Европската унија во Србија изјави:

„Слободата на собирање е основно право, а безбедноста на учесниците и институциите мора да се гарантира“, наведе соопштението.

Меѓупартиска група од Европскиот парламент, во писмо до Урсула фон дер Лајен, напиша:

„Начинот на кој Србија ќе се справи со овие протести ќе биде клучен индикатор за нејзината посветеност на европските стандарди“, се вели во писмото.

Локални медиуми јавија за забрана на влез за новинари од Хрватска и Словенија, без образложение. Српски патријарх Порфирије, на утринско богослужение во Свети Сава, изрази загриженост:

„Бојам се дека меѓу нас може да избувне насилство. Сите општествени фактори и институции денес треба да се борат против поделбите меѓу нас. Мирот мора да ни биде приоритет“, рече Порфирије.