„Журнал ди диманш“: Зошто е важно прашањето за проширувањето на ЕУ кон Балканот

Францускиот неделник „Журнал ди диманш“ објави опширен авторски текст на Марк Небојша Вукадиновиќ, доктор на науки на Институтот за политички науки од Париз, професор на Сциенс По и програмски директор во ЕвропаНова, во кој објаснува зошто е важно да се постави прашањето за проширувањето на Европската унија кон Западен Балкан, јави дописникот на МИА.

Терминот Западен Балкан (ЗБ) датира од 1997 година и се однесува на пет држави од поранешна Југославија плус Албанија, без Словенија. Сега ги вклучува Србија, Косово, Северна Македонија, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Албанија, потсетува на почетокот од текстот „Журнал ди диманш“.

„Каква иднина за проширувањето на Европската Унија кон Западен Балкан?“, се запрашува Марк Небојша Вукадиновиќ и објаснува:

– На 6 февруари 2018 година, Европската унија (ЕУ) започна стратегија со наслов „Кредибилна перспектива за проширување и зајакнување на европскиот ангажман со Западен Балкан“, која е дел од „Патната карта за пообединета, посилна и подемократска Европа“ претставен на 13 септември 2017. Стратегијата ја најави 2025 година како показател за изгледите за можно проширување. Сепак, вистински распоред сè уште не е на дневен ред. Оттогаш, на Самитот во Загреб одржан на 6 мај 2020 година, лидерите на ЕУ ја потврдија својата поддршка за европската перспектива на ЗБ. На самитот меѓу Унијата и ЗБ, организиран од словенечкото претседателство со Советот во Брдо на 6 октомври 2021 година, повторно беше нагласена перспективата за членство на ЗБ во ЕУ. Дополнително, најавен е огромен економски и инвестициски план од триесет милијарди евра за ЗБ за периодот 2021-2027 година.

Новата методологија за членство беше усвоена од Советот во неговите заклучоци од 25 март 2020 година. Таа предлага „групирање на преговарачките поглавја во шест тематски групи“ или „кластер“, што значи класификација на 35 поглавја од Acquis communautaire (Заеднички придобивки) во шест категории за поголема читливост: основите права; внатрешниот пазар; конкурентност и инклузивен раст; програма за животна средина и одржливо поврзување; ресурси; земјоделство и кохезија; надворешни односи. Исто така, воспоставува принцип на „реверзибилност“ на процесот. Во 2020 година, Франција ги укина своите резерви во врска со отворањето на пристапните преговори со Албанија и со Северна Македонија.

Како дел од француската меѓуресорска стратегија за ЗБ, конференцијата за зајакнување и регионална безбедносна соработка одржана во Париз на 6 декември 2021 година беше можност да се покаже посветеноста на Франција за развојот и стабилизацијата на регионот и неговата европска иднина. Француското претседателство со Европската Унија ја потврди европската перспектива на ЗБ во 2022 година со желбата да продолжат преговорите со кандидатите за членство во согласност со новата методологија. Конференција за Западен Балкан се подготвува за јуни 2022 година.

На прашањето за Проширување од случај до случај или групирано, Вукадиновиќ анализира:

– Во рамките на ЗБ, три групи земји се издвојуваат според нивниот степен на напредување во процесот на пристапување во ЕУ. Србија и Црна Гора постигнаа напредок во процесот на преговори со ЕУ, со што се формираше првиот блок. Конференцијата одржана на 15 декември 2021 година во Брисел за пристапниот процес на Србија овозможи отворање на преговорите за кластерот 4 „Зелена агенда и поврзаност“, кој ги опфаќа поглавјата 14 – транспорт, 15 – енергија, 21 – трансевропски мрежи и 27 – животна средина. и климатските промени на Заедничките придобивки.

Во пресрет на претседателските избори, оваа земја останува во деликатна рамнотежа помеѓу желбата за влез во ЕУ, отвореноста кон Русија и Кина, како и кон земјите од Персиски Залив. Црна Гора исто така напредува во преговарачкиот процес со ЕУ, но има потешкотии да ги отплати кинеските заеми.

Албанија и Северна Македонија формираат втор блок за кој рокот за членство се чини дека е подалечен со оглед на времето потребно за процесот на преговори за Заедничките придобивки.

Босна и Херцеговина и Косово сочинуваат трет блок и се во потешки ситуации, тие сè уште немаат рок за членство.

Пред проширувањето на ЕУ со земјите од Источна Европа во 2004 година, дебатата се фокусираше на групираното членство или „од случај до случај“. Јасно е дека денес е втората опција која има предност за ЗБ. Процесот на преговори се одвива билатерално меѓу ЕУ и земјите кандидати. За жал, просторот за ЗБ најверојатно ќе стане посегментиран во наредните години.

Процесите на пристапување кон Унијата се движат по логиката на неколку фази, секоја има своја привременост: од потпишувањето на договорите за стабилизација и асоцијација, до усогласување на законите. Новата методологија за членство се заснова на заслуги. Исто така, се нагласуваат основните реформи, како што се владеењето на правото, основните слободи, економијата и функционирањето на демократските институции. Од Самитот во Солун во јуни 2003 година, иднината на ЗБ во Унијата продолжува да се декларира. Француското претседателство со ЕУ ја потврди оваа заложба. Желбата да се развие зона за слободна трговија или дури и макро-регионални проекти, како што се стратегијата на ЕУ за регионот на Јадранското и Јонското Море и Стратегијата на Дунав, придонесуваат за овие напори.

Меѓутоа, потсетува Вукадиновиќ, во изминатите години често се појавува терминот „замор од проширување“. Заглавени во просторот на Унијата и замолени да останат таму „на нејзиниот праг“, ЗБ сепак имаат геостратешка позиција на европскиот континент. Оставањето таму, без датуми, носи ризици.

Затоа, треба да се надеваме дека Самитот во јуни 2022 година ќе постави временска рамка за членство, со оглед на влијанието што ЕУ сака, и мора, да го задржи во Западен Балкан. Во спротивно, руските, кинеските, турските и американските влијанија ќе продолжат да се развиваат, одржувајќи го овој простор како мал театар на повеќекратни и различни интереси, завршува Вукадиновиќ за францускиот неделник „Журнал ди диманш“.