Во близина на врвот на планината Загрос во централен Иран, работниците градат нуклеарен капацитет толку длабоко во земјата што веројатно е надвор од опсегот на најновото американско оружје дизајнирано да уништува такви места, според експертите и сателитски снимки објавени од АП.

Фотографиите и видеата од „Planet Labs“ на PBC покажуваат како Иран копа тунели во планината во близина на нуклеарната локација Натанц, која беше подложена на повеќекратни саботажни напади во услови на судир на Техеран со Западот околу неговата атомска програма.

Со оглед на тоа што земјата сега произведува ураниум блиску до степен на производство на оружје, по пропаѓањето на нејзиниот нуклеарен договор со светските сили, новиот објект ќе ги усложни напорите на Западот да го спречи Техеран потенцијално да развие атомска бомба, што Иран негира дека тоа го сака.

Извештајот објавен во понеделникот доаѓа во време на зголемени тензии меѓу Иран и САД и дипломатски судир меѓу двете земји.

Завршувањето на таков објект „би било кошмарно сценарио што може да предизвика нова спирала на ескалација“, предупреди Келси Девенпорт, директорка за политика во Здружението за контрола на оружјето со седиште во Вашингтон.

„Само неколку чекори до нуклеарно оружје“

„Со оглед на тоа колку Иран е блиску до бомба, има многу малку простор за забрзување на програмата без преминување на американските и израелските црвени линии. Во овој момент, секоја понатамошна ескалација го зголемува ризикот од конфликт“, изјави Девенпорт за АП.

Овој месец се навршуваат пет години откако поранешниот американски претседател Доналд Трамп еднострано се повлече од мултилатералниот нуклеарен договор според кој Иран ја намали својата нуклеарна програма во замена за укинување на меѓународните санкции против неговата економија.

Администрацијата на актуелниот американски претседател Џо Бајден продолжи да наметнува и спроведува строг режим на санкции против Иран и неговата нафтена и петрохемиска индустрија.

Во меѓувреме, Техеран постигна напредок во својата нуклеарна програма.

Бајден, кој беше потпретседател за време на Барак Обама, кој го потпиша договорот во 2015 година, вети дека ќе го оживее пактот, но бројните рунди на индиректни преговори во изминатите две години не успеаја да го обноват.

Од пропаѓањето на нуклеарниот договор, Иран соопшти дека збогатува ураниум до 60 отсто — повисоко од ограничувањето од 3,67 отсто наведено во договорот.

Инспекторите, исто така, неодамна открија дека земјата произвела честички ураниум со чистота од 83,7 отсто, само неколку чекори од достигнување на прагот од 90 отсто за оружје.

САД и Израел – за кој се верува дека имаат свој таен нуклеарен арсенал – рекоа дека нема да дозволат Иран да произведува нуклеарно оружје.

„Ние веруваме дека дипломатијата е најдобриот начин да се постигне таа цел, но претседателот [Бајден] исто така беше јасен дека ние не сме симнале никакви опции од масата“, се вели во соопштението на Белата куќа за АП.

Иран вели дека новата структура ќе го замени центарот за производство на надземни центрифуги во Натанц, кој беше погоден од експлозија и пожар во јули 2020 година.

Техеран го означи нападот во тоа време „нуклеарен тероризам“ и го обвини Израел.

Новиот проект се гради веднаш до Натанц, 225 километри јужно од Техеран.

Натанц е причина за меѓународна загриженост откако неговото постоење стана познато пред две децении.

Заштитен со противвоздушни батерии, ограда и сили на Револуционерната гарда, објектот зафаќа 2,7 квадратни километри на суво плато во централниот дел на земјата.

Сателитските фотографии направени во април од Planet Labs PBC и анализирани од АП покажуваат дека Иран копа во Кух-е Коланг Газ Ла, или „Планината од крави“, која се наоѓа веднаш зад јужната ограда на Натанц.

Различни групи на слики анализирани од Центарот Џејмс Мартин откриваат дека во планината биле ископани четири влеза, два на исток и уште два на запад.

Секој од нив е широк шест метри и висок осум метри.

Врз основа на големината на купот отпад и други сателитски податоци, експертите од центарот изјавија за АП дека Иран најверојатно го гради објектот на длабочина помеѓу 80 и 100 метри.

Бомбата ГБУ-57 може да навлезе до 60 метри под земја

Анализата на центарот, дадена исклучиво на АП, е прва што ја проценува длабочината на тунелскиот систем врз основа на сателитски снимки.

„Длабочината на објектот е загрижувачка. Би било многу потешко да се уништи со користење на конвенционално оружје, како што е типична бункер-бистер бомба“, рече Стивен Де Ла Фуенте, научен соработник во центарот кој ја водеше анализата на работата на тунелот.

Новиот објект Натанц најверојатно ќе биде уште подлабок под земја од иранскиот објект Фордоу, уште една локација за збогатување ураниум откриена од САД и другите земји во 2009 година.

Објектот предизвика стравувања на Запад дека Иран ја зацврстува својата програма за воздушни напади.

Ваквите подземни објекти ги наведоа САД да ја развијат бомбата GBU-57, која може да навлезе најмалку 60 метри во земјата пред да се активира, според американската војска.

Но, не е јасно дека еден или два удари од тие бомби би оштетиле објект толку длабок како оној во Натанц.