Радикални промени за УСАИД
Агенцијата на САД за меѓународен развој и помош (УСАИД) се соочува со огромни кратења откако администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп објави планови за укинување на повеќе од 90 проценти од договорите за странска помош и намалување на американската помош ширум светот за 60 милијарди долари. Овие планови, детално изнесени во внатрешен меморандум и судски поднесоци од вторник следат по ветувањата од кампањата на Трамп во 2024 година за приоритет на американските интереси. Врховниот суд, во средата вечерта, привремено го блокираше ослободувањето на дел од овие средства.
Обем на намалувањата на УСАИД
Од вкупно 5.800 програми за финансирање на УСАИД, само 500 ќе останат активни. Ова значи дека огромното мнозинство на проекти за развој и хуманитарна поддршка во странство ќе бидат укинати. Судските документи покажуваат дека кратењата ќе влијаат на региони како Африка, Азија и Источна Европа, вклучувајќи ја Украина, каде УСАИД досега поддржуваше клучни иницијативи.
Детали од меморандумот и судските документи
Внатрешниот меморандум, до кој пристапи Асошиетед прес (АП), наведува дека целта на кратењата е да се спречи непотребното трошење на даночните средства. Документот предвидува реформи во управувањето со странска помош од страна на УСАИД и Стејт департментот, со фокус на американските приоритети. Поднесоците од вторник потврдуваат дека државниот секретар Марко Рубио одлучил да ги прекине речиси сите програми по детален преглед.
Реакција на Врховниот суд
Врховниот суд на САД издаде привремена наредба со која го блокираше судскиот налог за ослободување на милијарди долари за странска помош до полноќ. Ова следеше по правни постапки од противници на мерките, вклучувајќи невладини организации и демократски законодавци, кои бараат продолжување на финансирањето на УСАИД.
Промена во политиката за помош
Намалувањето на 60 милијарди долари од страна на УСАИД означува отстапување од долгогодишната политика на САД за стабилизирање на други земји и градење сојузништва преку помош. Меморандумот истакнува дека новата стратегија ќе ја претвори странска помош во инструмент за политички и економски притисок, што може да создаде можности за Русија и Кина да го зголемат своето влијание во региони каде УСАИД се повлекува.
Одлуката на Марко Рубио
Државниот секретар Марко Рубио, кој ја надгледува работата на УСАИД, извршил анализа на сите програми за финансирање. Тој одобрил укинување на 5.800 програми, задржувајќи само 500 кои се оценети како стратешки важни. Оваа одлука, потврдена во судските документи, ја одразува насоката за ефикасно користење на даночните средства.
Последици и реакции на кратењата
Реакциите забележани на 27 февруари 2025 година покажуваат загриженост меѓу аналитичарите. Тие предупредуваат дека кратењата на УСАИД од 60 милијарди долари може да предизвикаат хуманитарна криза во зависните региони и да ја намалат меката моќ на САД. Некои коментатори го опишуваат ова како историски преседан што може да ги наруши односите со сојузниците, додека правната битка пред Врховниот суд продолжува.
Контроверзни програми финансирани од УСАИД
Кратењата доаѓаат по критики од републиканци, Елон Маск и Трамп за наводно чудни програми што УСАИД ги поддржувал. Републиканците посочиле примери како 1,5 милиони долари за промоција на разновидност и инклузија во Србија преку групата „Grupa Izađi“, 70.000 долари за продукција на музичка претстава за еднаквост во Ирска и 32.000 долари за стрип за трансродови лица во Перу. Елон Маск, пак, го критикувал УСАИД за 5 милиони долари дадени на EcoHealth Alliance, тврдејќи дека финансирале истражувања на вируси на лилјаци во Вухан, иако ова е спорно. Трамп истакнал 47.000 долари за опера за трансродови лица во Колумбија, нарекувајќи ги овие проекти „смешни“ и „расипнички“. Овие примери, иако мали во однос на буџетот на УСАИД, се користат за оправдување на реформите.
Плановите за намалување на средствата кон УСАИД за 60 милијарди долари, предводени од администрацијата на Доналд Трамп и Марко Рубио, го редефинираат американскиот пристап кон странска помош. Овој потег, дел од ветувањата за заштита на даночните средства, предизвикува дебата за глобалните последици. Со привремената блокада од Врховниот суд, иднината на програмите на УСАИД останува неизвесна.